Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Bireysel Başvuru

Türkiye, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine bireysel başvuru hakkını 1987 yılında, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin zorunlu yargılama yetkisini ise 1990 yılında kabul etmiştir.

AİHS m.35 ile Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine, uluslararası hukukun genel olarak kabul edilen ilke ve prensiplerine göre, ancak iç hukuk yollarının tüketilmesinden sonra ve nihai kararın verildiği tarihten itibaren dört aylık süre içerisinde bireysel başvuru yoluna gidilebileceği ifade edilmiştir.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine bireysel başvuruya konu karar, Anayasa Mahkemesi kararıdır. Dolayısıyla Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi için tüketilmesi zorunlu iç hukuk yolu Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yapılması olmaktadır.

Bu duruma ilişkin olarak Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Zihni/Türkiye (B. No59061/16) kararında 15 Temmuz 2016 tarihli darbe teşebbüsünün ardından çıkartılan Olağanüstü Hal Kararnamesiyle ihraca ilişkin başvuruda “şikâyetlerin ulusal mahkemeler, idari yargı ve Anayasa Mahkemesine konu edilmediği” gerekçesiyle olağan kanun yollarının tüketilmediğinden bahisle kabul edilemezlik kararı vermiştir.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine posta/kargo aracılığıyla gerçekleştirilen başvurularda havale tarihi, başvurunun yapıldığı tarih olarak kabul edilmekte başvurunun Mahkemeye ulaştığı tarih esas alınmamaktadır.

Her ne kadar bireysel başvuru formunun ilk defa gönderilmesi aşamasında olmasa da Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi tarafından hükümete bireysel başvuruya ilişkin yazılı görüşlerin bildirmesi için tebliğ kararı verildikten sonraki aşamada avukat ile temsil zorunluluğu bulunmaktadır. Bu aşamada ya da başvurucunun başvuru yaptıktan sonra avukatla temsil edilmeyi tercih etmesi üzerine Mahkemenin resmi internet sayfasında bulunan yetki belgesinin taraflarca imzalanıp, Mahkemeye sunulması gerekmektedir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine bireysel başvurularda yetki belgesi, başvuru formunda düzenlenmiş olup ayrıca sunulan yetki belgeleri ve vekâletnameler dikkate alınmamaktadır.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine bireysel başvuru ücretsiz olup başvuru için sadece posta/kargo ücreti söz konusu olmaktadır. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine bireysel başvuru hakkında kabul edilemezlik kararı verilmesi ya da başvurunun esastan incelemesinde ihlal bulunmaması gibi durumlarda karşı taraf lehine vekâlet ücretine de hükmedilmemektedir.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi bireysel başvuruya konu olan, yargısal veya başka nitelikteki karar veya işlemlerin sadece fotokopilerini talep etmektedir.

AİHM’e yapılan başvurularda başvuruların hükümete bildirildikten sonra hükümet savunmasına yapılan itiraz/cevap/savunmaların ekinde talep edilen tazminat miktarının, buna ilişkin bilgi ve belgelerin ve aynı zamanda avukatlık ücretinin detaylı bir excel tablo olarak sunulması gerekmektedir. Bu aşamadan sonra Mahkeme ile yapılan yazışmaların ingilizce ya da fransızca olması da gerekmektedir.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, başvurucunun bireysel başvuru formunda belirtilen talepleriyle bağlı olup maddi – manevi zararlar ile masraf ve giderlere ilişkin taleplerin fazlasına hükmetmemektedir. Ancak talep edilen miktarın altında karar alabilmektedir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin ulusal mahkeme kararlarını iptal etme, değiştirme ya da değiştirerek onama yetkisi yoktur. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi temyiz mercii/istinaf mahkemesi değildir.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, başvurucudan bir banka hesap numarası talep ederek başvurucuya yapılması gereken ödemelerin kararın kesinleştiği tarihten itibaren üç ay içerisinde yapılmasını sağlamaktadır.

Av.Büşra ARSLAN